Το λούπινο

Το λούπινο αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη καλλιέργεια
κτηνοτροφικού ψυχανθούς για την ελληνική ύπαιθρο και την
ελληνική κτηνοτροφία. Οι «γλυκές» και «ημίγλυκες» ποικιλίες
λούπινου καλλιεργούνται στην Αυστραλία, τη Γαλλία, την Πολωνία
και τη Χιλή σαν βασική πηγή πρωτεΐνης στις ζωοτροφές, καθώς ο

καρπός περιέχει μέχρι και 44% πρωτεΐνη ανάλογα με το είδος, την
ποικιλία και τις εδαφοκλιματικές συνθήκες.Στην Ελλάδα, παλαιότερα, καλλιεργούνταν κυρίως το λευκό, ντόπιο,
πικρό λούπινο όπου ύστερα από την κατάλληλη αποπίκρινση
καταναλωνόταν από ανθρώπους και ζώα. Η καλλιέργεια γινόταν
κυρίως σε Πελοπόννησο, Κρήτη και Αιτωλοακαρνανία. Σήμερα η
καλλιέργειά του επανέρχεται με εισαγόμενες (κυρίως από Ιταλία)
και λιγότερο πικρές ποικιλίες ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα. Τις
δεκαετίες του ’60 και ’70, η καλλιέργεια του λούπινου, όπως και
των υπόλοιπων κτηνοτροφικών πρωτεϊνούχων φυτών (ρεβίθι,
μπιζέλι, κουκί) εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε από την
εισαγόμενη σόγια, η οποία στο μεγαλύτερο ποσοστό της είναι
μεταλλαγμένη.
Σήμερα το ενδιαφέρον αρκετών καλλιεργητών και κτηνοτρόφων
έχει στραφεί στο λούπινο, στο κτηνοτροφικό κουκί, το ρεβίθι
και το μπιζέλι, καθώς η σόγια, εκτός από μεταλλαγμένη, έχει
και διαρκώς αυξανόμενο κόστος. Αντιθέτως, το λούπινο είναι
εύκολη καλλιέργεια χαμηλού κόστους, με τέτοια περιεκτικότητα
σε πρωτεΐνη που μπορεί επάξια να αντικαταστήσει τη σόγια στο
σιτηρέσιο των ζώων και να εξασφαλίσει αυτάρκεια στην ελληνική
κτηνοτροφία.

Τεχνική καλλιέργειας

Επιλογή τοποθεσίας

Η ορθή επιλογή του αγροτεμαχίου παίζει καθοριστικό ρόλο για
την επιτυχία της καλλιέργειας του λούπινου. Προτείνεται να
εξετασθεί σχολαστικά το μικροκλίμα της περιοχής (ποσοστά
υγρασίας, βροχοπτώσεις κ.λπ.), ως βασικός παράγοντας για
την καλή ανάπτυξη των φυτών, τις μέγιστες αποδόσεις και την
αποφυγή εμφάνισης ασθενειών. Επίσης, προτείνεται η ανάλυση
του εδάφους για να διασφαλιστούν τα χαμηλά επίπεδα ασβεστίου
στο έδαφος, η απαραίτητη οξύτητα για την ευδοκίμηση των φυτών
και η επάρκεια του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία.

Προετοιμασία εδάφους

Πριν από τη σπορά και όταν το χωράφι είναι στο “ρώγο” του
(καλύτερες δυνατές συνθήκες υγρασίας και αερισμού για το
φύτρωμα του σπόρου) απαιτείται ρηχό – επιφανειακό όργωμα
και σβάρνισμα. Οι ευνοϊκές συνθήκες υγρασίας, αερισμού και
θερμοκρασίας και ο καλός θρυμματισμός του εδάφους αποτελούν
τις βασικές προϋποθέσεις για ομοιόμορφο φύτρωμα των σπόρων.
Ακόμα και σε ελαφρώς ή καθόλου επεξεργασμένο έδαφος, το
λευκό λούπινο αναπτύσσει εύκολα ισχυρό ριζικό σύστημα. Σε κάθε
περίπτωση, το χωράφι δεν πρέπει να είναι καθόλου λασπωμένο,
διαφορετικά η καλλιέργεια αποτυγχάνει.

Αντιμετώπιση αυτοφυούς βλάστησης

Η πυκνή γραμμική καλλιέργεια μαζί με την πρώιμη σπορά
καθιστούν το φυτό του λούπινου ικανό να ανταγωνιστεί την
ανάπτυξη των ζιζανίων. Ταυτόχρονα, η ψευδοσπορά, η επιφανειακή
κατεργασία του εδάφους και ένα ορθό σχέδιο αμειψισποράς
(εναλλαγή καλλιεργειών) είναι επαρκείς και οι πλέον φιλικές μέθοδοι
αντιμετώπισης ζιζανίων για την καλλιέργεια, το περιβάλλον και την
υγεία του αγρότη.
Η ψευδοσπορά γίνεται εβδομάδες πριν την πραγματική σπορά.
Αφού τα αγριόχορτα βλαστήσουν (αν χρειαστεί ποτίζουμε
ώσπου να βλαστήσουν), τα καταστρέφουμε όσο είναι μικρά, πριν
προλάβουν να αναπτυχθούν και σποριάσουν, με επιφανειακή
κατεργασία του εδάφους. Ανάλογα με τη χρονική διάρκεια που
μεσολαβεί μέχρι τη πραγματική σπορά, μια ή περισσότερες
επαναλήψεις μπορούν να εφαρμοστούν μειώνοντας έτσι το
“φορτίο” των σπόρων της αυτοφυούς βλάστησης του χωραφιού.
Η τελική επέμβαση γίνεται όσο το δυνατόν πιο κοντά στην ημέρα
της σποράς.
Η επιφανειακή κατεργασία του εδάφους εμποδίζει την βλάστηση
των σπόρων της αυτοφυούς βλάστησης που βρίσκονται βαθύτερα
στο έδαφος και με βαθιά άροση ανέρχονται στην επιφάνεια και
βλαστάνουν.
Επιπλέον, ένα ορθό σχέδιο αμειψισποράς, πέρα από την εξυγίανση
του χωραφιού, συμβάλλει αποτελεσματικά στη μείωση της
αυτοφυούς βλάστησης (π.χ. οι καλλιέργειες κριθαριού και σιταριού
προετοιμάζουν καλύτερα το χωράφι για να υποδεχτεί την καλλιέργεια
του λούπινου).

Σπορά

Επιλογή τοποθεσίας

Το λούπινο σπέρνεται γραμμικά με σπαρτική μηχανή. Η σωστή
πρακτική κατά τη σπορά είναι καθοριστικής σημασίας για την
τελική απόδοση σε καρπό.
Επιλογή σπόρου
Ο σπόρος γενικά αντέχει αποθηκευμένος 2-3 χρόνια και πρέπει
να πληροί τις παρακάτω προϋποθέσεις: να ανήκει στην ποικιλία
που επιλέξαμε να καλλιεργήσουμε, να είναι καθαρός, δηλαδή
απαλλαγμένος από σπόρους ζιζανίων ή άλλων ποικιλιών, αλλά
και από ασθένειες και έντομα, να είναι απολυμασμένος, να μην
περιέχει σπασμένους σπόρους ή σπασμένα έμβρυα, να είναι κατά
το δυνατόν ομοιόμορφος σε μέγεθος και γεμάτος και να έχει υψηλή
φυτρωτική ικανότητα και βλαστική δύναμη.
Εμβολιασμός σπόρου
Το λούπινο, όπως όλα τα ψυχανθή, δεσμεύει το ατμοσφαιρικό
άζωτο μέσω φυματίων στο ριζικό του σύστημα, με τη βοήθεια
αζωτοβακτηρίων, συγκεκριμένων μικροοργανισμών του εδάφους.
Προτείνεται η εμβάπτιση των σπόρων πριν τη σπορά ή η απευθείας
ενσωμάτωση στο έδαφος κατά τη σπορά κάποιου βιοδιεγέρτη που
περιέχει αζωτοβακτήρια τόσο για την αύξηση της φυτρωτικότητας
αλλά και για την ορθή και γρήγορη δράση των μικροοργανισμών
αυτών. Ιδιαίτερα σε χωράφια που έχουν χρόνια να καλλιεργηθούν
με ψυχανθή ή είναι εξαντλημένα από μονοκαλλιέργειες, ο
εμβολιασμός με αζωτοβακτήρια είναι αναγκαίος.

Εποχή σποράς

Σε περιοχές με ήπιο χειμώνα, το λούπινο σπέρνεται το φθινόπωρο,
έως και τα μέσα Νοεμβρίου. Όσο πιο πρώιμη η σπορά του τόσο
μειώνεται και η πιθανότητα μεγάλης ζημιάς από ενδεχόμενο
παγετό κατά τον χειμώνα. Σε πιο ψυχρές περιοχές (με δροσερό
καλοκαίρι) καλλιεργείται και ως ανοιξιάτικη καλλιέργεια.

Βάθος σποράς

Σπέρνουμε το λούπινο σε βάθος 2 - 4 εκ. και όχι βαθύτερα.
Ακολουθεί μια ελαφριά επικάλυψη των σπόρων, για να
αποφευχθούν απώλειες του σπόρου από τα πουλιά, τα οποία
ελκύονται από το λευκό χρώμα του σπόρου.

Ποσότητα σπόρου

Ανάλογα την ποικιλία του λούπινου αλλά και τον σκοπό της
καλλιέργειας (για καρπό, για χλωρή μάζα, για σανό κ.λπ.), η
ποσότητα του απαιτούμενου σπόρου ποικίλει από τα 8 έως 20
κιλά ανά στρέμμα. Για το λευκό λούπινο που καλλιεργείται στη
χώρα μας (ποικιλία Multitalia) και για την παραγωγή καρπού
απαιτούνται περίπου 12-15 κιλά σπόρος ανά στρέμμα.

Πυκνότητα φυτών - αποστάσεις φύτευσης

Η πυκνότητα των φυτών, όπως και οι αποστάσεις φύτευσης
επηρεάζουν σημαντικά τις τελικές αποδόσεις του λούπινου. Η
ιδανική πυκνότητα για το λευκό λούπινο υπολογίζεται στα 45-
60 φυτά ανά τ.μ. Σε μεγάλες αποστάσεις φύτευσης μεταξύ των
γραμμών (π.χ. άνω των 30 εκ.) έχει παρατηρηθεί καθυστέρηση στην
άνθηση και στη συγκομιδή, με ελαφρώς χαμηλότερες αποδόσεις.
Με αποστάσεις μεταξύ των γραμμών φύτευσης στα 15-30 εκ. και
αποστάσεις μεταξύ των φυτών πάνω στη γραμμή κατά μέσο όρο
τα 10 εκ. επιτυγχάνεται μια ικανοποιητική πυκνότητα φυτών ανά τ.μ.
και περιορίζεται η ανάπτυξη των αγριόχορτων όπως και η μείωση
της εδαφικής υγρασίας, που οδηγούν σε χαμηλές αποδόσεις.Αμειψισπορά
Η καλλιέργεια του λούπινου θεωρείται μία από τις πιο
προσοδοφόρες και λειτουργικές καλλιέργειες ψυχανθών στην
εναλλαγή καλλιεργειών (αμειψισπορά) των δημητριακών. Όταν
προηγείται από την καλλιέργεια σιτηρών έχει σημειωθεί αυξημένη
απόδοση στα σιτηρά και επιτυχή αντιμετώπιση των ζιζανίων.
Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η εναλλαγή καλλιέργειας
λούπινου με σιτάρι και έπειτα κριθάρι είναι ένα από τα πιο
προσοδοφόρα συστήματα αμειψισποράς.

Λίπανση

Το λούπινο δεν έχει ανάγκη από εφαρμογή αζωτούχας λίπανσης,
αφού ως ψυχανθές λαμβάνει το απαραίτητο άζωτο από την
λειτουργία των αζωτοβακτηρίων στο ριζικό του σύστημα. Ανάλογα
όμως την θρεπτική κατάσταση του αγροτεμαχίου και βάσει των
αποτελεσμάτων της ανάλυσης εδάφους που προηγείται της
καλλιέργειας, είναι πιθανό να χρειαστεί το φυτό μικρή ποσότητα
αζώτου έως ότου ενεργοποιηθούν τα αζωτοβακτήρια του
εδάφους και αρχίσουν να διαθέτουν το δεσμευμένο άζωτο από
την ατμόσφαιρα στο έδαφος για τα φυτά. Ο φώσφορος είναι ένα
σημαντικό στοιχείο για την ανάπτυξη του λούπινου. Το λευκό
είδος είναι το πιο ανθεκτικό στην έλλειψη φωσφόρου. Για να
ευδοκιμήσει χρειάζεται από 3 έως 6 μονάδες φωσφόρου ανά
στρέμμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε μελέτες έχει παρατηρηθεί
υψηλότερη απόδοση και μεγαλύτερο βάρος σπόρου με εφαρμογή
6-9 μονάδων φωσφόρου ανά στρέμμα. Το κάλιο επίσης είναι
σημαντικό στην καλλιέργεια του λούπινου και απαιτούνται 7,5-9
μονάδες ανά στρέμμα, εφαρμογή που προτείνεται σε εδάφη φτωχά
σε κάλιο. Προσοχή: όποιο σκεύασμα τυχόν χρησιμοποιηθεί θα
πρέπει να είναι απαλλαγμένο από ίχνη ή προσμίξεις ασβεστίου.

Αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών

Με ορθή επιλογή αγροτεμαχίου και σωστή αμειψισπορά,
η καλλιέργεια του λούπινου δεν αντιμετωπίζει ιδιαίτερα
προβλήματα προσβολών από εχθρούς ή ασθένειες. Αν το χωράφι
νεροκρατεί ενδέχεται να διευκολυνθεί η ανάπτυξη μυκήτων, ενώ
μετά από έντονες βροχοπτώσεις που αυξάνουν τη νέα τρυφερή
βλάστηση μπορεί να εμφανιστούν εντομολογικά προβλήματα.
Επίσης ενδέχεται προνύμφες ή ακμαία εντόμων να προσβάλουν
τους οφθαλμούς, τα άνθη και τους λοβούς κατά την ωρίμανσή
τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις προτείνεται η χρήση χαλκούχων
σκευασμάτων για τις ασθένειες και βιολογικών εντομοκτόνων για
τους εχθρούς. Ωστόσο, στο λούπινο σπάνια απαιτούνται τέτοιοι
ψεκασμοί ώστε να έχουν ουσιαστικό οικονομικό όφελος.Συγκομιδή
Η ορθόκλαδη ανάπτυξη και το ύψος του λούπινου επιτρέπει την
μηχανική συγκομιδή με θεριζοαλωνιστική μηχανή. Συνήθως
συγκομίζεται περίπου 1-3 εβδομάδες μετά την πλήρη ωρίμανση
των περισσότερων σπόρων και με δεδομένο την περιεχόμενη
υγρασία των φυτών σε ποσοστό 14-15%. Απαιτεί μεγάλη προσοχή

η επιλογή του κατάλληλου χρόνου συγκομιδής , καθώς οι λοβοί
του καρπού ανοίγουν εύκολα μετά την ωρίμανσή τους κάτι το
οποίο μπορεί να μειώσει τις αποδόσεις. Προτείνεται η συγκομιδή
με συνθήκες υψηλής υγρασίας πολύ νωρίς το πρωί ή το βράδυ,
όποτε οι λοβοί ανοίγουν πιο δύσκολα.

Αποδόσεις

Η παραγωγή του λούπινου εξαρτάται από την ποικιλία, τις
εδαφοκλιματικές συνθήκες, την εποχή σποράς, την πυκνότητα
φύτευσης κ.ά. Η όψιμη φθινοπωρινή σπορά όπως επίσης,

και η έλλειψη εδαφικής υγρασίας από την άνθηση και μετά,
επηρεάζουν αρνητικά τις αποδόσεις.


Οι ποικιλίες του λευκού
λούπινου αποδίδουν από 240 έως 450 κιλά ανά στρέμμα, με
τις αποδόσεις της ποικιλίας Multitalia για τα ελληνικά δεδομένα
να κυμαίνονται από 130 έως 300 κιλά ανά στρέμμα ανάλογα τις
εδαφοκλιματικές συνθήκες. 
https://greenpeacegreece.org/projects/2015.../egxeiridio_kalliergeias_loupinou.pdf